អាណានិគមបារាំងមកលើកម្ពុជា
ការតាំង អាណានិគមបារាំង មកលើកម្ពុជាធ្វើឡើងដោយពីរដំណាក់កាល ។ ទីមួយកាន់កាប់ ត្រួតត្រាកម្ពុជាក្រោម និងទីពីរត្រួតត្រា ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ។ ក្នុងដំណាក់កាលទីពីរនេះ គឺធ្វើឡើង ដោយមានសំណូមពរពីព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ដែលចង់គេចផុតពីអាណាព្យាបាលសៀម និង យួន ។ ដូច្នេះ ការដែលបារាំងយល់ព្រមតាមសំណូមពររបស់ស្ដេចខ្មែរពុំមែនជាការចៃដន្យ ទេ ក៏ប៉ុន្តែ សមស្របតាមមនោគមន៍វិជ្ជា ចក្រពត្តិនិយមនាសម័យនោះដែលចង់ត្រួតត្រាឥណ្ឌូចិនទាំងមូល ។
មុនការតាំងអាណានិគមបារាំងមកលើកម្ពុជា ព្រះរាជាណាចក្រខ្មែរបានស្ថិតនៅក្នុងភាព ទន់ខ្សោយ បំផុត ។ ចម្បាំងផ្ទៃក្នុងដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្ក និងវាតទីនិយមរបស់សៀម និងយួន បានធ្វើឲ្យប្រទេស ខ្មែរបាត់បង់នូវអធិបតេយ្យភាព និងបូរណភាពទឹកដីរបស់ខ្លួននៅឆ្នាំ ១៨០៦ ជាសក្ខីភាពស្រាប់ ពីព្រោះព្រះបាទអង្គច័ន្ទ (ព្រឹត្តិការណ៍ ១៧៩៦-១៨៣៤) ត្រូវបានបំពេញពិធីអភិសេកនៅទីក្រុងបាងកក រៀបចំឡើងដោយព្រះរាជាសៀម ហើយនៅពេលដែលយាងមករាជធានីភ្លាមមហាក្សត្រខ្មែរអង្គនេះ ក៏បានផ្ញើដំរី ,ក្រមួន,ក្រវ៉ាញ និងភ្លុកជាសួយសារអាករថ្វាយស្ដេចក្រុងអាណ្ណាម (យួន) ។
ការដណ្ដើមរាជបល្ល័ង្ក បានធ្វើឲ្យស្ដេចខ្មែរម្ដងបានរត់ទៅពឹងទ័ពសៀម ម្ដងរត់ទៅពឹងទ័ពយួន ដើម្បី ដោះស្រាយវិបត្តិផ្ទៃក្នុងប្រទេស ដែលបង្ហាញឲ្យឃើញថា ខ្មែរបានបាត់បង់នូវឯករាជ្យភាពរបស់ខ្លួន ។
ព្រះបាទអង្គឌួង ជាព្រះបិតា របស់ព្រះបាទនរោត្តម (១៧៩៦-១៨៣៤-១៨៦០-១៩០៤) ដែលឡើង សោយរាជ្យនៅចុងឆ្នាំ ១៨៤៧ ត្រូវអភិសេកធ្វើឡើងដោយមានអាណាព្យាបាលតំណាងចក្រភព អាណា្ណម និងសៀម ដែលចូលរួម ។ ប្រទេសទាំង២នេះ បានគ្រប់គ្រងនិង កាន់កាប់ព្រះរាជា ណាចក្រ កម្ពុជាទាំងមូល ហើយនៅតាមអាណាខេត្តនានា ចៅហ្វាយខេត្តជាច្រើនស្ថិតក្នុងភាពភ័យខ្លាច ដោយ គ្មានជំនួយពីរដ្ឋបាលភ្នំពេញនាជំនាន់នោះ បានលះបង់ខេត្តជាច្រើននៅភាគខាងជើង និង ខាងត្បូង អោយកងទ័ពយួន ។ ដូច្នេះក្រោយពីព្រះបាទអង្គឌួងបានឡើងសោយរាជ្យសម្បត្តិបានត្រឹម៧ ឆ្នាំ ស្ថានភាពប្រទេសកម្ពុជាកាន់តែដុនដាបទៅ ហេតុនេះហើយបានជាព្រះអង្គបានសម្រេច ព្រះទ័យ ចរចាជាមួយលោក កុងស៊ុលបារាំង នៅសិង្ហបុរីដើម្បីសុំជំនួយពីប្រទេសបារាំង ។
ការចរចានេះ បាននាំមកនូវការតាំងអាណានិគមរបស់បារាំងនៅថ្ងៃទី ១១ សីហា១៨៦៣ ទៅលើកម្ពុជា ដោយមានលោកសេនាប្រមុខបារាំងឈ្មោះ ដឺឡា ហ្គ្រាំងឌីយ៉ែរ៍ ជាទេសាភិបាលនៃកូសាំងស៊ីន (កម្ពុជ ាក្រោម) ដែលជាអ្នកតំណាងប្រទេសបារាំង ។
ថ្វីត្បិតតែអាណាព្យាបាលបារាំងទៅលើកម្ពុជា ជាលទ្ធផលដ៏ល្អប្រពៃចៀសផុតពីភាពសាបសូន្យ បូរណភាពទឹកដីដូចនរគ ចម្ប៉ា ក៏ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលបារាំងពុំមែនធ្វើឡើងដោយសុទ្ធចិត្តទេ ។ ខាងក្រោម នេះគឺជាឯកសារបង្ហាញភស្តុតាងដើម្បីបញ្ជាក់ថា អ្វីដែលធ្វើឲ្យបារាំងសម្រេចធ្វើការត្រួតត្រាប្រទេស កម្ពុជាដូច្នោះ ។
៙បុព្វហេតុនៃអាណានិគម : ពីដើមសតវត្សរ៍ទី ១៦ រហូតដល់សតវត្សរ៍ទី ១៩ នៃគ្រិស្តសករាជ មហាអំណាចអឺរ៉ុបជាច្រើន និងជាប្រទេសឧស្សាហកម្មបានតាំងអាណានិគមទៅលើប្រទេសអាហ្រិ្វក និងអាស៊ីមួយចំនួនធំ ហើយមូលហេតុនៃការត្រួតត្រាទៅលើប្រទេសទន់ខ្សោយទាំងនោះ គឺបណ្ដាលមកពីវិស័យសេដ្ឋកិច្ច ពាណិជ្ជកម្ម និងនយោបាយ ។
ប្រទេសអឺរ៉ុបទាំងនោះមាន : ព័រទុយហ្គាល់,អេស្ប៉ាញ,ហុល្លង់,និងជប៉ុនជាដើម ត្រូវការនូវធនធានធម្មជាតិរបស់ប្រទេសដទៃដូចជា រ៉ែ,ឈើ,ភ្លុក និងគ្រឿងទេស។ល។ដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចប្រទេសរបស់គេ ។
គួរបញ្ជាក់ថា ក្នុងចំណោមប្រទេសអឺរ៉ុបទាំងនោះ គេឃើញមានប្រទេសបារាំងសែសដែរ ក៏ប៉ុន្តែវត្តមានរបស់គេនៅក្នុងឧបទ្វីបឥណ្ឌូចិន បានចាប់ផ្ដើមយឺតយ៉ាវជាងគេគឺនៅសតវត្សរ៍ទី១៧ និងនៅសតវត្សរ៍ទី១៨ ទើបធ្វើនៅចិន វៀតណាមខាងជើង (តុងកឹង) និងអាណ្ណាម (កណ្ដាល) នៅកម្ពុជាក្រោម ដែលយួនទើបតែចាប់ផ្ដើមថ្មីៗនេះ ។
នាសតវត្សរ៍ទី១៩ នៃគ្រិស្តសករាជ ឥទ្ធិពលរបស់មហាអំណាចបារាំងមានភាពទន់ខ្សោយបើប្រៀបធៀបនឹងចក្រភព អង់គ្លេស ដែលជាគូបដិបក្ខ ហើយដែលទើបតើកាន់កាប់ត្រួតត្រាបានប្រទេសឥណ្ឌាដោយជោគជ័យជាស្ថាពរ ។ ក្នុងករណីនេះហើយ ដែលរដ្ឋាភិបាលបារាំងបានរៀបចំយុទ្ធសាស្ត្រថ្មី គម្រោងការថ្មីដើម្បីលុបលាងនូវបរាជ័យ ហើយលើកមុខលើកមាត់ កេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់ប្រទេសខ្លួនឡើងវិញ តាមរយៈការផ្សព្វផ្សាយគ្រិស្តសាសនា និងអារ្យធម៌ ។ ទន្ទឹងនឹងនេះពួកអ្នកស្រាវជ្រាវ ក៏បានចាប់ផ្តើមសិក្សាពីសង្គមខ្មែរ ពោលអារ្យធម៌វប្បធម៌ខ្មែរដើម្បីងាយនឹងត្រួតត្រាគ្រប់គ្រង ។
ទស្សននយោបាយនិងសេដ្ឋកិច្ចរបស់រដ្ឋាភិបាលបារាំងនាជំនាន់នោះ បានកត់ត្រាក្នុងឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រមួយគឺ «ការត្រិះរិះពិចារណានយោបាយ និងសម្ងាត់»នៅចុងរាជ្ជកាលរបស់ព្រះបាទល្វីទី១៥៥(Louisxv) ។ ក្នុងកំណត់ហេតុនោះគេឃើញមានពណ៌នាអំពីការបង្កើតនូវគណៈកម្មាធិការ មួយដែលក្នុងនោះគេបានលើកជាសំណួរដោយសម្គាល់ថា ប្រទេសបារាំងអាចនឹងមានមធ្យោបាយដែរ ឬទេដើម្បីបោះទីតាំងនៅក្នុងភូមិភាគអាស៊ីយើងនេះ ដើម្បីកុំឲ្យផលប្រយោជន៍ប៉ះទៅលើជញ្ជីងអង់គ្លេសតែម្នាក់ឯងពេក ។ ឯកសារនេះ ក៏បានសនិ្នដ្ឋានដូចតទៅថា : រហូតដល់ពេលនេះនៅតែកម្ពុជាក្រោមទេ ដែលប្រហែលជាប្រទេសអង់គ្លេសពុំទាន់យកចិត្តទុកដាក់ចាប់អារម្មណ៍នៅ ឡើយ ក៏ប៉ុន្តែយើងអាចនឹងសប្បាយចិត្តបានដែរឬទេ កាលបើពួកគេនឹងចាប់អារម្មណ៍ចំពោះទឹកដីនេះ? បើយើងសម្រេចចិត្តថា កាន់កាប់ឲ្យបានមុនយើងនឹងមិនបាត់បង់វារហូតឡើយ ។
សូមរំលឹកដែរថា ទ័ពបារាំងបានកាន់កាប់បានទាំងស្រុងដែនដីកម្ពុជាក្រោមនៅឆ្នាំ ១៨៦៧ ក្រោយពីបានច្បាំងឈ្នះកងទ័ពយួន ដែលបានដណ្ដើមតំបន់វាលទំនាបនៃទន្លេមេគង្គកម្ពុជាក្រោមខាងលើនេះ ពីប្រទេសកម្ពុជានៅសតវត្សរ៍ទី ១៧ នៃគ្រិស្តសករាជ ។
នយោបាយអាណានិគមបារាំងត្រូវបានបន្តដោយពង្រឹងរហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៥៣ ជាឆ្នាំដែលបារាំងបានទទួលជោគជ័យដ៏ធំធេងពីព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ បានសព្វព្រះរាជហឫទ័យ ដែលឲ្យព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាស្ថិតក្រោមអាណា ព្យាបាលបារាំងសែស ៕
(អត្ថបទដកស្រង់ចេញពី cambodiaonlinenews)
In : Cambodia History